هم‌زمان با اعلام خبر لغو حکم اعدام زورگیر بزرگراه نیایش تهران، دو سرقت خشن برای دو چهره ورزشی و سینمایی رخ‌ داده است.

رسانه‌های خوزستان روز شنبه نهم دی‌ماه سال ۱۴۰۲ اعلام کردند که میلاد پاک‌پرور بازیکن تیم فوتبال استقلال ملاتانی از تیم‌های لیگ دسته یک فوتبال ایران، روز جمعه در حال بازگشت به منزل در منطقه گلستان هدف سرقت مسلحانه قرار گرفت. بر اساس خبر منتشرشده، سارقان با اسلحه جنگی وینچستر و کلاشینکف این فوتبالیست را تهدید کرده و خودرو، دو گوشی تلفن همراه و مدارکش را به سرقت بردند.

هومن حاجی عبداللهی، بازیگر شناخته شده سینما و تلویزیون ایران نیز در صفحه شخصی خود اعلام کرد که فردی با قمه نیم‌متری به او حمله کرده و او قربانی سرقتی خشن شده است.

حاجی عبداللهی در مورد این اتفاق اشاره کرد: «پنجشنبه ۷ دی‌ماه، در روز روشن، خیابان پاسداران ساقدوش - نبش رحمانیان غربی جوری با قمهٔ نیم‌متری به سرم ضربه زدند که تا ۵ دقیقه چشمانم جایی را نمی‌دیدند.»

این موارد تنها نمونه‌هایی از زورگیری خشن‌اند که به‌دلیل شهرت فرد مورد سرقت قرار گرفته، توجه رسانه‌ها را جلب کرده است. موارد سرقت و زورگیری با اسلحه سردوگرم در ایران طی دو سال گذشته افزایش چشمگیری داشته و در برخی موارد به سبب انتشار تصاویر دوربین‌های مداربسته مورد توجه جامعه قرار گرفته و واکنش پلیس را برانگیخته است.

در پرونده سرقت بزرگراه نیایش در مردادماه سال ۱۴۰۱، مرد جوانی در ترافیک بزرگراه، با باز کردن درب خودرویی که دختری جوان راننده آن بود با تهدید قمه، گوشی تلفن همراه او را سرقت کرد و پیش چشم افراد حاضر در صحنه متواری شد.

با فراگیرشدن توجه به این سرقت در رسانه‌های اجتماعی، پلیس اعلام کرد که متهم این پرونده دستگیر شده و به بیش از ۱۰۰ مورد سرقت و زورگیری با قمه اعتراف کرده است. همچنین با اعلام سابقه‌دار بودن این متهم، این مسئله بار دیگر مطرح شد که چرا افرادی با چنین سوابقی فرصت تکرار چنین جرائم خشنی را پیدا می‌کنند.

شاید همین واکنش اجتماعی بود که باعث شد متهم در ابتدا به اعدام محکوم شود، اما در روزهای اخیر اعلام شد حکم اعدام او نقض شده است.

در قوانین قضایی جمهوری اسلامی سرقت با اسلحه سردوگرم مصداق محاربه است و می‌تواند از طرف قاضی به صدور حکم اعدام منجر شود. سال ۱۳۹۱، یکی از مشهورترین پرونده‌های سرقت خشن که طی آن چهار جوان با اسلحه سرد اقدام به زورگیری از مرد کهن‌سالی در حوالی خیابان کریم‌خان کرده بودند، به صدور حکم اعدام برای دو تن از آن‌ها منجر شد. این حکم دو ماه پس از ارتکاب جرم در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۱ در مجاورت پارک خانه هنرمندان اجرا شد.

با وجود آنکه در سال‌های اخیر، مشکلات معیشتی و اقتصادی میزان جرائم خشن را در شهرهای ایران افزایش داده، مقام‌های انتظامی و قضایی جمهوری اسلامی مدعی‌اند با این جرائم به‌شدت برخورد کرده‌اند. اما اعلام آغاز طرح ویژه برخورد با سارقان مرتکب سرقت‌های خشن در بهمن سال ۱۴۰۱ هم نتوانست از آمار ارتکاب این جرائم کم کند.

به گفته کارشناسان اجتماعی، دسترسی راحت به انواع سلاح سردوگرم در ایران، یکی از معضلاتی است که آمار سرقت و زورگیری مسلحانه و خشن را افزایش داده است.

آذرماه سال جاری انتشار تصاویر زورگیری خشن از زنی ۵۰ ساله در خیابان‌های شهریار بار دیگر توجه افکار عمومی را به مسئله کافی‌ نبودن برخوردها و فقدان قوانین بازدارنده علیه جرائم خشنی مانند زورگیری جلب کرد. هرچند طی سال‌های اخیر، نیروی انتظامی به طور مکرر تصاویر دستگیری باندهای زورگیران خشن در شهرهای مختلف را منتشر کرده است.

نیروی انتظامی خردادماه سال ۱۴۰۲ در گزارشی ویژه اعلام کرد که باند خشنی را که از پسران نوجوان اقدام به زورگیری کرده بودند، دستگیر کرده است. در این پرونده مسئله آسیب‌های جسمانی و روانی قربانیان، این موضوع را مطرح کرد که چرا برای سرقت لوازمی همچون گوشی تلفن همراه که در بازار قیمتی گاه کمتر از یک میلیون تومان دارند، سارقان تا آستانه اقدام به قتل پیش می‌روند.

به گفته پدر یکی از قربانیان، پسر دانشجویش پس از هدف حمله قرارگرفتن به سبب آسیب‌های واردشده روانی و شوک ناشی از سرقت ناچار به عمل قلب شد. در برخی دیگر از پرونده‌ها سارقان برای تسریع سرقت ضرباتی با چاقو به قربانیان وارد کرده‌اند یا فرد مورد سرقت قرارگرفته در پی سرقت به زمین‌خورده و دچار صدمات جدی شده است.

از سویی دیگر، کارشناسان پلیس معتقد‌‌ند که علت این خشونت‌ها در جرائم زورگیری این است که اکثر بازداشت‌شدگان جزء افرادی‌اند که تجربه کافی نداشته و برای بار نخست مرتکب چنین عملی شده‌اند.

حسین رحیمی رئیس پلیس تهران آبان سال ۱۴۰۱ با اعلام آمار سرقت اولی‌ها گفته بود: «در یکی از طرح‌های شناسایی و بازداشت گسترده سارقان، از متهمان ۱۳ قبضه سلاح جنگی و شکاری و ۷۷ قبضه سلاح سرد کشف شد.»

رحیمی تاکید کرد از ۶۰۴ سارق بازداشت‌شده در این طرح، ۵۵ درصد سارقان هیچ سابقه‌ای نداشته و سارق اولی محسوب می‌شدند.

برخی کارشناسان بر این باورند مشکلات معیشتی در سال‌های اخیر به حدی افزایش یافته که برخی افراد را به سمت جرائمی همچون سرقت سوق داده و با توجه به هراس از بازداشت و نداشتن تجربه در سرقت‌های اینچنینی، این افراد در حین سرقت دست به خشونت‌های شدید علیه قربانیان می‌زنند.

در عین حال، افزایش آمار ۴ برابری سرقت طی پنج سال گذشته و افزایش سارقان زندانی از زندانیان جرائم مواد مخدر برای نخستین بار در ایران نشان می‌دهد مسئله سرقت به شکل نگران‌کننده‌ای امنیت شهروندان را دچار مخاطره کرده است.

در دو پرونده سرقت که طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند، علت سرقت خشن و مسلحانه نیاز به خرید شیرخشک نوزاد سارق و در دیگری تامین هزینه داروی مادر یکی از سارقان بوده است. مواردی که نشان می‌دهد اگرچه قوانین در برخی موارد فاقد بازدارندگی کافی برای چنین جرائمی‌اند، اما علت اصلی را باید در بحران اقتصادی حاکم بر جامعه دنبال کرد.

در شرایطی که دولت به نظر می‌رسد ناتوان از رفع علت دوم مشکلات امنیتی در جامعه است، رئیس قوه قضاییه در مورد علت اول افزایش جرائم که فقدان قوانین بازدارنده است، گفت: «با تصمیم این قوه مرتکبان جرایم خشن و سرقت که امنیت فیزیکی و روانی مردم و شهروندان را تهدید می‌کنند، دیگر در فهرست عفوها قرار نمی‌گیرند و تاسیسات ارفاقی شامل آن‌ها نمی‌شود.»

در این میان، در کنار آسیب‌های جسمانی و روانی قربانیان زورگیری و سرقت‌های خشن، باید در نظر گرفت که فضای ناامنی حاکم بر جامعه، حتی ساده‌ترین مسائل مانند قدم زدن و تردد در شهر را نه تنها برای عابران پیاده که برای افرادی درون اتومبیل هم ناامن کرده است.